ur. 12 XII 1882 w Suwałkach. c. Piotra Pawła, urzędnika, i Jadwigi z d. Zahorska, w. rzymskokatolickie. Korepetytorka.
Po przedwczesnej śmierci rodziców, od 10 roku życia była wychowywana przez babkę, Karolinę z Truskolaskich Zahorską, uczestniczkę postania styczniowego. W 1901 ukończyła gimnazjum w Suwałkach i rozpoczęła studia na kursach handlowych w Warszawie. W 1904 została członkinią PPS, a 13 XI 1904 uczestniczyła w pierwszej zbrojnej demonstracji PPS na Placu Grzybowskim W 1906 poznała J. Piłsudskiego, późniejszego męża (od 1921). W I 1907 aresztowana i przetrzymywana m. in. na Pawiaku, po zwolnieniu z braku dowodów winy, przeniosła się z Warszawy do Kijowa. Brała udział w przygotowaniach i w samej akcji pod Bezdanami (26 IX 1908), w której odegrała kluczową rolę. Od 1912 była członkinią oddziału kobiecego Związku Strzeleckiego. Po wybuchu I wojny działała w Oddziale Wywiadowczym I Brygady, została komendantką służby kurierskiej. Po rozwiązaniu OW I Brygady (1 V 1915) przeszła do służby w POW. W XI 1915 aresztowana przez władze niemieckie i osadzona na Pawiaku, odzyskała wolność po "akcie 5 listopada" (5 XI 1916). Przed aresztowaniem i po zwolnieniu z więzienia była czynna w Lidze Kobiet Pogotowia Wojennego w Królestwie, która w 1916 roku zawarła umowę o współpracy z Ligą Kobiet Galicji i Śląska, formalnie podległą NKN. Obie organizacje optowały za programem irredenty niepodległościowej. Po aresztowaniu Piłsudskiego w dniu 22 VII 1917 roku, pozostawała pod nieformalną opieką ze strony POW. W dniu 7 II 1918 przyszła na świat ich córka Wanda, a już po powrocie Piłsudskiego z Magdeburga córka Jadwiga (28 II 1920). Po śmierci pierwszej żony Marszałka, Marii z Koplewskich, doszło do zawarcia związku małżeńskiego (25 X 1921). W okresie międzywojnia Aleksandra brała udział w licznych przedsięwzięciach społecznych, była przewodniczącą Rodziny Wojskowej, pracowała na rzecz Unii Polskich Związków Obrończyń Ojczyzny. Po śmierci Marszałka zamieszkała przy ul. Klonowej w Warszawie. Po wybuchu II WŚ 1939 drogą przez Litwę, Łotwę i Szwecję dotarła do Wlk. Brytanii. W czasie II wojny wydała angielskojęzyczną wersję swych wspomnień. Środowisko W. Jędrzejewicza i I. Matuszewskiego planowało budowę nowego ośrodka myśli politycznej w Nowym Jorku i zaprosiło A. Piłsudską do osiedlenia się w Nowym Jorku, w domu przeznaczonym na ten cel przez Maksymiliana Węgrzynka. Po II wojnie odgrywała rolę autorytetu dla środowisk niepodległościowych, akcji politycznej jednak bezpośrednio nie prowadziła. Zmarła w Londynie 31 III 1963 i została pochowana na cmentarzu North Sheen. W X 1992 jej prochy ekshumowano i przeniesiono na cmentarz Powązkowski. Odznaczona VM 5. kl., KN z Mieczami, OOP, KW, Odznaką I Brygady "Za Wierną Służbę" i szeregiem innych.
Źródła:
- IJP-NY, Archiwum Józefa Piłsudskiego (m.in.korespondencja pomiędzy Józefem a Aleksandrą);
- PSB t. 36 (1981);
- A. Piłsudska, M. Rychterówna, W. Pełczyńska, M. Dąbrowska, Wierna Służba. Wspomnienia uczestniczek walk i Niepodległość 1910-1915, Warszawa 1927 (A.Piłsudska, Oddział Wywiadowczy I Brygady, s.81-83);
- A. Piłsudska, W. Pełczyńska, H. Pohoska, J. Barthel de Weydenthal, D. Wyszyńska, M. Rychterówna, Służba Ojczyźnie, 1915-1918. Wspomnienia uczestniczek walk i Niepodległość, Warszawa 1929;
- W. Pobóg-Malinowski, Akcja Bojowa pod Bezdanami 26 IX 1908, Warszawa 1933;
- A. Pilsudska, Pilsudski. A Biography by his Wife, New York 1941;
- A. Piłsudska, Wspomnienia, Londyn 1960.
Autorzy:
Janusz Cisek, Ewa Kozłowska, Łukasz Wieczorek
Słownik Legionistów Polskich 1914-1918
Tagi
