ur. 15 V 1885 w m. Dąbrowa Tarnowska, s. Adolfa, powstańca 1863, zarządcy dóbr, i Heleny z d. Sroczyńska. Historyk.
W 1903 ukończył gimnazjum klasyczne w Tarnowie. W okresie gimnazjalnym działał w „Promieniu”, od 1903 w PPSD, od 1905 w „Nieprzejednanych” oraz w PPS. Od lata 1907 brał udział w szkoleniu wojskowym członków PPS-FR, w VI 1908 był jednym z założycieli ZWC. Ułożył Deklarację Ideową ZWC. Ukończył także kurs oficerski ZS otrzymując „Parasol”. Jako historyk był asystentem prof. Sz. Askenazego, sam był autorem klasycznych do dziś dzieł z historii wojskowości. Tuż przed wybuchem wojny został redaktorem „Strzelca”. Po ogłoszeniu mobilizacji strzeleckiej został szefem sztabu, od 12 VIII 1914 Komendantem Okręgu ZS we Lwowie. 26 IX 1914 przyprowadził do 1. pp LP półbaon ochotników, nazywany jego nazwiskiem. 30 IX 1914 został referentem spraw wojskowo-organizacyjnych i wojskowo-technicznych w DW NKN. Po ewakuacji DW do Jabłonkowa był Komendantem Stacji LP w tym miasteczku. 2 I 1915 objął dowództwo 3. komp. III baonu 1. pp LP z jednoczesnym awansem na por. piech. 22 V 1915 ranny pod Konarami, ponownie hospitalizowany z powodu choroby między 15 VIII i 12 XI 1915. 15 VI 1915 mianowany kpt., podany do zatwierdzenia na komendanta komp. w IX randze (rozkaz Komendy LP nr 13 z 2 VII 1915). 13 XI – 3 XII 1915 służył w baonie uzupełniającym. Odnotowany w I Baonie Uzupełniającym, skąd wyjechał na urlop 17 XII 1915 – 1 I 1916 do Zakopanego. 28 II 1916 objął dowództwo VI baonu w 7. pp I Brygady LP. Wyróżnił się męstwem w bitwie pod Kostiuchnówką (4–6 VII 1916). Odnotowany również w 6. pp III Brygady LP. Po wycofaniu LP w linii frontu, był słuchaczem Szkoły Sztabu Generalnego (31 I – 30 III 1917). Po kryzysie przysięgowym (VII 1917) kontynuował służbę w Polskiej Sile Zbrojnej, od 2 IX 1917 był komendantem Szkoły Podchorążych Piechoty. 20 XII 1917 awansowany na mjr. Sztabu Generalnego. 12 X 1918 dekretem RR awansowany na ppłk. Sztabu Generalnego. 25 V 1919 zatwierdzony jako przewodniczący Komisji Ubiorczej (mundurowej), z udziałem m.in, w. Kossaka jako z-cy. Jako reprezentant NDWP od VII 1919 był członkiem Centralnej Komisji Wyszkolenia WP przy MSWojsk. Dekretem z 17 VIII 1919 mianowany Inspektorem Szkół Wojennych Piechoty pełnił tą funkcję 12 XI 1919 – 20 III 1920. Od 25 IV 1920 był z-cą Szefa Oddziału III MSWojsk. 1 V – 20 VI 1920 dowodził 51. pp, następnie XXIV BP. Po wojnie zweryfikowany jako płk Sztabu Generalnego ze starszeństwem z 1 VI 1919, był dyrektorem WBH. Po artykule w „Bellonie” o pierwszej wytycznej do operacji warszawskiej (1925, t. 19, z. 2) wszedł w ostrą polemikę z J. Piłsudskim. Z tego powodu 31 X 1927 przeniesiony w stan nieczynny, od 31 I 1930 w stan spoczynku. Pracował w Muzeum i Bibliotece XX. Czartoryskich w Krakowie. W Kampanii Wrześniowej 1939 był d-cą etapów Armii „Kraków” w okolicy Tarnowa i Dębicy. Po przedostaniu się do Paryża objął przy swym mentorze i przyjacielu gen, w. Sikorskim wiceministrstwo Spraw Wojskowych (X 1939 – 27 VII 1940). Po ewakuacji na Wyspy Brytyjskie przejął dowództwo I KP w Szkocji i pełnił je do 24 IX 1942. 26 IX 1942 – 10 II 1949 był Ministrem Obrony Narodowej. Po wojnie był jednym z filarów Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen, w. Sikorskiego w Londynie, środowiska Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, „Tek Historycznych”. Wciąż sporo publikował, wydał m.in. klasyczną Historię Polski 1795–1921 oraz biografię W. Sikorskiego. Zmarł 15 VIII 1973 w Mabledon, spoczął na cmentarzu Kensal Green. Żonaty od 1908 ze Stanisławą Beres, nie mieli dzieci. Odznaczony m.in. VM 5. kl., OOP 3 kl., KW 4x.
Źródła:
- ANKr., NKN, sygn. 434;
- CAW I.120.1.345;
- CAW I.120.1.386 (tu: mianowany por. 5 III 1915 i kpt. 15 VI 1915);
- CAW I.120.27;
- CAW I.120.63.729;
- CAW I.120.63.1028;
- DRW 1919, nr 71;
- DRW 1919, nr 87;
- OGKr. 1919, nr 124;
- R.O.1923;
- R.O.1924;
- R.O. 1928;
- Spis oficerów służących czynnie...;
- T. Kasprzycki, Kartki z dziennika...;
- Kawalerowie Virtuti Militari..., t. 2, cz. 2;
- M. Kukiel, Dzieje Polski...;
- M. Kukiel, Wskrzeszenie Wojska...;
- P. Stawecki, Słownik biograficzny...;
- 'Bellona' 1925, R. 19, z. 2;
- 'Goniec Polowy Legionów' 1915, nr 8;
- 'Teki Historyczne' (Londyn) 1993, t. 20;
- 'Wiadomości' (Londyn) 1973, nr 41 (1437);
- CAW KPO.
Autorzy:
Janusz Cisek, Ewa Kozłowska, Łukasz Wieczorek
Słownik Legionistów Polskich 1914-1918
Tagi