ur. 20 IX (X) 1871 w m. Wielogóra k. Radomia, s. Antoniego i Katarzyny z d. Lozens [?], w. rzymskokatolickie. Artysta dramatyczny.
Początkowo uczył się w gimnazjum rządowym w Radomiu, skąd został usunięty za posiadanie zakazanej literatury. Kontynuował naukę w prywatnym gimnazjum w tym mieście. Pracował m. in. jako praktykant w gospodarstwie wiejskim, a także jako kolejarz w Radomiu. W 1894 zadebiutował w radomskim zespole amatorskim K. Hoffmana rolą Erwina w „Odludkach…” w sztuce A. Fredy. Później zaangażował się do trupy wędrownej L. Czystogórskiego, a w 1895 wstąpił do zespołu teatru C. Janowskiego w Częstochowie. Po roku przeniósł się do Warszawy, gdzie grał w teatrach ogródkowych. W 1897 podjął pracę w Teatrze Polskim w Poznaniu. Grał w sztukach Szekspira, Schillera i Fredry oraz w dramatach J. Kasprowicza i J. A. Kisielewskiego. Po wygaśnięciu dziesięciomiesięcznego kontraktu wyjechał z Częstochowy do Warszawy, gdzie ponownie występował w teatrach ogródkowych. Potem przez krótki czas pracował w Krakowie, a na przełomie 1898/1899 z zespołem J. Popławskiego wyjeżdżał na gościnne występy do Rosji. W 1899 ponownie został zatrudniony w teatrze w Poznaniu, lecz już w 1900 przeniósł się do Lwowa. Występował tam przez blisko 12 lat w sztukach młodopolskich m. in. Stanisława Przybyszewskiego, Włodzimierza Perzyńskiego, Stanisława Brzozowskiego, dramatach zagranicznych autorów Antona Czechowa, Maksyma Gorkiego, Gerharta Hauptmanna, Arthura Schnitzlera, Gabriele D’Annunzia, klasycznym repertuarze Szekspira i Schillera. Grał m. in. Poetę w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego (1902) i Pułaskiego w „Księdzu Marku” J. Słowackiego (1905), Jana Rosmera w „Rosmersholmie” Henrika Ibsena (1906), zaś w 1907 zagrał Oswalda z „Upiorów” oraz Hamleta Williama Szekspira, którą to rolę odgrywał aż do 1930). W 1908 wystąpił gościnnie w Teatrze Rozmaitości w Warszawie, a także w Krakowie i Lublinie. W 1910 z teatrem lwowskim odwiedził Wiedeń. W 1912 L. Solski zaangażował go do krakowskiego Teatru im. J. Słowackiego. Do oddziałów strzeleckich wstąpił 1 VIII 1914, służył początkowo w baonie M. Rysia Trojanowskiego, w oddziale wywiadowczym i w stopniu ułana w szw. kaw., następnie I Dyonie rtm. W. Beliny-Prażmowskiego (późniejszy 1. puł LP). Awansowany 28 X 1914 do stopnia wchm. Uległ wypadkowi (przygnieciony przez konia), był superabitrowany 7 II 1915 w Wiedniu i zwolniony ze służby wojskowej. W II RP wybitny reżyser i aktor. Mimo talentu do 1929 nie miał stałego zatrudnienia. W 1929 został kierownikiem Teatru Miejskiego w Łodzi. W 1932 przeniósł się do Warszawy, gdzie założył własny Teatr Kameralny, którym kierował do 1939. Jednocześnie w sezonie 1933–1934 był współdyrektorem Teatru Ateneum. W okresie II wojny światowej pracował w aktorskiej kawiarni „Znachor” w Warszawie. W 1942 aresztowany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. Zwolniony w IV 1943. Wówczas podjął współpracę z podziemną Tajną Radą Teatralną. Po Powstaniu Warszawskim wyjechał do Krakowa. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Katowicach, gdzie z W. Horzycą otworzył Teatr im. S. Wyspiańskiego i był jego dyrektorem (1945). Następnie prowadził krakowski Teatr Powszechny (1945–1946), a w 1946 został kierownikiem artystycznym Teatru im. S. Jaracza w Olsztynie. W l. 1948–1950 kierował Teatrem Powszechnym w Łodzi, zaś od 1950 pracował w warszawskim Teatrze Polskim. W 1948 wstąpił do PZPR. Żonaty z Ireną Grywińską, aktorką. Zmarł 19 VII 1958 w Warszawie. Pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Odznaczony KN, OOP 4. kl., KW, Złotym KZ. W PRL otrzymał Order Sztandaru Pracy 1. kl., OOP 2. kl. i Złoty KZ po raz drugi.
Źródła:
- CAW I.120.33;
- Oss. rkps 15813/I;
- Cmentarz Komunalny Powązki...;
- A. Lenkiewicz, Kawalerowie Polski Niepodległej..., cz. 2;
- Ku czci Karola Adwentowicza w pięćdziesięciopięciolecie pracy teatralnej, oprac. J. Saloni, Łódź-Warszawa 1950;
- S. Łoza, Czy wiesz...;
- 'Beliniak' 1962, nr 12;
- 'Monitor Polski' 1931, nr 260.
Autorzy:
Janusz Cisek, Ewa Kozłowska, Łukasz Wieczorek
Słownik Legionistów Polskich 1914-1918
Tagi